Prosta spółka akcyjna

Prosta spółka akcyjna to zupełnie nowa forma organizacyjno-prawna, która będzie konkurować z innymi osobami prawnymi. Jak sama nazwa wskazuje rejestracja i funkcjonowanie prostej spółki akcyjnej ma być nieskomplikowane. Jak jest natomiast w praktyce? W niniejszej publikacji przedmiotem analizy zostały jedne z kluczowych cech prostej spółki akcyjnej.

Tworzenie prostej spółki akcyjnej

Prosta spółka akcyjna (zwana dalej PSA) może być utworzona przez jedną albo więcej osób natomiast wykluczone jest utworzenie jedynie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Zawiązanie PSA wiąże się z:

• zawarciem umowy spółki;
• ustanowieniem organów spółki wymaganych przez ustawę lub umowę spółki;
• wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału akcyjnego co najmniej w kwocie co najmniej 1 zł,
• wpisu do rejestru.

PSA może być utworzona przez jedną albo więcej, jednakże nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Akcjonariusze spółki są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki natomiast nie będą odpowiadać za zobowiązania spółki.

Umowa prostej spółki akcyjnej

Umowa prostej spółki akcyjnej może być zawarta:

• w formie aktu notarialnego,
• przy użyciu wzorca, czyli przy elektronicznej formie rejestracji PSA.

Warto zaznaczyć, iż umowa PSA może zawierać terminy wniesienia wkładów albo upoważnienie do ich określenia w uchwale akcjonariuszy. Jeśli jednak nie będzie ich zawierać, wówczas terminy wniesienia wkładów określa zarząd.

Jeżeli umowa PSA będzie wypełniana przy pomocy elektronicznego wzorca (przez platformę udostępnioną przez Ministra Sprawiedliwości) wtedy jej podpisanie będzie wymagało użycia:

• podpisu zaufanego,
• kwalifikowanego podpisu elektronicznego,
• podpisu osobistego.

Dopiero uzupełnienie wszystkich wymaganych danych i opatrzenie umowy jednym z ww. podpisów powoduje zawarcie umowy PSA.

Z chwilą zawarcia umowy prostej spółki akcyjnej powstaje prosta spółka akcyjna w organizacji.

Spółka ta jest reprezentowana przez zarząd jednak do momentu jego ustanowienie reprezentantem spółki jest powołany jednomyślnie przez akcjonariuszy pełnomocnik.

Powołany zarząd zgłasza zawiązanie spółki do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki. Wniosek o wpis spółki do rejestru podpisują wszyscy członkowie zarządu.

Należy pamiętać, iż w przypadku jednoosobowej PSA jedyny akcjonariusz wykonuje uprawnienia walnego zgromadzenia.

Warto podkreślić, iż umowa spółki może przyznać oznaczonemu akcjonariuszowi uprawnienia indywidualne m.in. do powołania lub odwołania członków zarządu lub rady nadzorczej.

Wkłady na kapitał w PSA

Warto odnotować, iż wysokość kapitału akcyjnego w PSA nie określa się w umowie spółki a jakakolwiek zmiana kapitału nie będzie rejestrowana z uwzględnieniem przepisów o zmianie umowy spółki. Zarząd jest zobligowany niezwłocznie do podjęcia uchwały stwierdzającej wniesienie w całości wkładu przez akcjonariusza

Wkłady na kapitał akcyjny w PSA może mieć charakter pieniężny albo niepieniężny. Niemniej musi być wyrażony w polskich złotych. Minimalny kapitał akcyjny wynosi 1 zł. Akcje w PSA mogą być obejmowane jedynie w zamian za wkłady pieniężne lub niepieniężne tzn.:

• wkład niepieniężny będzie oznaczać wkład o charakterze majątkowym posiadający jakąkolwiek wartość (poza majątkiem także świadczenie usług, świadczenie pracy),
• wkład pieniężny

Co istotne akcje w PSA są niepodzielne, nie posiadają wartości nominalnej i nie będą stanowić części kapitału akcyjnego.

Wkłady wniesione do spółki powinny być zaliczane równomiernie na pokrycie wszystkich akcji akcjonariusza (wyjątkiem jest sytuacja, kiedy umowa spółki stanowi inaczej).

Bardzo ważnym aspektem jest zawyżenie wartości wkładu niepieniężnego w odniesieniu do jego wartości godziwej w dniu objęcia akcji. Jeżeli taka sytuacja miała miejsce, wówczas akcjonariusz wnoszący ten wkład będzie zobligowany do wyrównania tej różnicy (in plus).

Udziały w zysku i wypłaty z kapitału akcyjnego

Akcjonariuszem w PSA jest wyłącznie osoba, która jest wpisana do rejestru akcjonariuszy.

Akcjonariusz ma prawo do udziału w zysku oraz prawo do wypłaty z kapitału akcyjnego. Kwota tej wypłaty musi wynikać z rocznego sprawozdania finansowego na mocy uchwały powziętej przez akcjonariuszy. Jednak kwota przeznaczona do podziału między akcjonariuszy nie może przekroczyć:

• sumy zysku za ostatni rok obrotowy,
• niepodzielonych zysków z lat ubiegłych,
• utworzonych z zysku kapitałów rezerwowych, które mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy,
• kwoty z kapitału akcyjnego, która została przeznaczona do wypłaty dywidendy.

Ustaloną kwotę należy jeszcze pomniejszyć o:

• niepokryte straty,
• akcje własne
• kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przeznaczone z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały rezerwowe, które nie mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy.

W PSA dywidenda jest rozdzielna w stosunku do liczby akcji (umowa spółki może przewidywać inny sposób). Wypłacana jest w dniu określonym w uchwale walnego zgromadzenia, a jeśli nie jest tam określona to w dniu określonym przez zarząd.

Uprawnienie do dywidendy za dany rok obrotowy są akcjonariusze posiadający akcje na dzień uchwalenia wypłaty dywidendy (umowa spółki może zezwolić na określenie dnia, w którym walne zgromadzenie ustali wszystkich uprawnionych akcjonariuszy.

Oczywiście w umowie spółki zarząd może być upoważniony do wypłacania akcjonariuszom zaliczek na poczet przyszłej dywidendy, ale nie mogą one być regulowane z kapitału akcyjnego.

Jeżeli zaliczka wypłacona dla akcjonariuszy na poczet dywidendy będzie w większej wysokości aniżeli wypracowany przez spółkę na koniec roku zysk (bądź poniesienie straty) akcjonariusze mają obowiązek zwrócić część (mniejszy zysk) lub całość zaliczki (poniesienie straty przez spółkę.

Wobec akcjonariuszy, którym nie wypłacono całości lub części dywidendy z akcji uprzywilejowanych umowa PSA może zobowiązać spółkę do wypłacenia całości lub części należnej dywidendy z zysków osiągniętych przez spółkę w latach następnych.

Akcje o szczególnych uprawnieniach

PSA może emitować akcje uprzywilejowane, które określa umowa spółki. Owe uprzywijelowanie dotyczy prawa głosu, prawa do dywidendy lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki.

Ponadto uprzywilejowane akcje mogą uprawniać do tzw. rezerwacji minimalnej liczby głosów stanowiących akcje uprzywilejowane przy nowych emisjach akcji (nie mniej nie może to naruszać stosunku liczby głosów przypadających na te akcje uprzywilejowane do ogólnej liczby głosów przypadających na wszystkie akcje spółki).

Nabycie i sprzedaż akcji w PSA

Akcje PSA nie mogą być dopuszczane ani wprowadzane do obrotu zorganizowanego, czyli na rynku regulowanym. Samo nabycie akcji (ustawienie prawa rzeczowego do niej) może nastąpić poprzez wpis w rejestrze akcjonariuszy identyfikujący nabywcę, użytkownika bądź zastawnika akcji.

Nabycie akcji albo ustanowienie na niej ograniczonego prawa rzeczowego następuje z chwilą dokonania w rejestrze akcjonariuszy wpisu wskazującego:

• nabywcę albo
• zastawnika albo
• użytkownika,

– a także liczbę, rodzaj, serie i numery akcji.

Nabycie akcji nie obejmuje objęcia akcji poza sytuacją powołania do spadku, zapisu windykacyjnego, wniesienia akcji jako wkładu niepieniężnego do spółki, połączenia, podziału lub przekształcenia spółki lub zajścia innego zdarzenia prawnego powodującego z mocy prawa przejście akcji lub ustanowionego na niej ograniczonego prawa rzeczowego na inną osobę.

Co istotne umowa spółki może ograniczać na różne sposoby (np. wyrażenie zgody spółki) rozporządzanie akcjami.

Spółka może odmówić zgodny na zbycie akcji, jednak wtedy musi wskazać innego nabywcę.  Jeżeli jednak nabywca nie został zgłoszony w terminie (około miesiąca od dnia zgłoszenia zamiaru sprzedaży akcji) albo nabywca nie zapłacił za akcje, wówczas akcjonariusz ma prawo swobodnie zbyć dane akcje (sprzedaż akcji w trybie postępowania egzekucyjnego nie wymaga wyrażenia zgody przez spółkę).

Spółka może w ciągu 14 dni (licząc od dnia zgłoszenia spółce zamiaru zbycia akcji) wyrazić zgodę na sprzedaż tzw. akcji nie w pełni pokrytej, ale może także odmówić sprzedaży takich akcji. Zgoda ta obowiązuje do momentu wniesienia wkładu w całości. Niezwykle ważnym jest to, iż nabywca akcji nie w pełni pokrytej odpowiada wobec spółki wraz z ich sprzedawcą za wniesienie pozostałej części wkładu w sposób solidarny.

Warto odnotować, iż umowa spółki może zakładać, że pozostali akcjonariusze mogą także mieć prawo pierwszeństwa zakupu akcji (przeznaczonych do sprzedaży przez innego akcjonariusza).  Prawo pierwszeństwa przysługuje akcjonariuszom proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji. Akcjonariusz, który chce sprzedaż akcje na rzecz osoby trzeciej musi zawiadomić o tym fakcie zarząd, ale i o warunkach tej transakcji (dane nabywcy, sposób ustalania ceny akcji, termin płatności). Jednocześnie składa za pośrednictwem zarządu ofertę zakupu akcji od pozostałych akcjonariuszy zgodnie z warunkami oferty wobec sprzedaży osobie trzeciej. Zarząd może wyrazić lub nie zgodę na zbycie akcji. Istotnym w tym aspekcie jest wypełnienie powyższych warunków.

Nabycie akcji własnych PSA

PSA nie ma prawa kupować akcji własnych (wyemitowanych przez siebie). Zakaz ten uwzględnia także obejmowania akcji spółki dominującej przez spółkę lub spółdzielnię zależną. W przypadku, gdyby jednako doszło do objęcia akcji spółki dominującej przez spółkę zależną członek zarządu odpowiada solidarnie wraz z osobą, która objęła akcje, za pełne wniesienie wkładu, chyba że nie ponosi winy.

Wyjątkiem od reguły jest nabycie akcji własnych:

• w celu ich umorzenia,
• na podstawie i w granicach upoważnienia udzielonego w uchwale akcjonariuszy,
• w drodze egzekucji celem zaspokojenia roszczeń spółki, których nie można zaspokoić z innego majątku akcjonariusza,
• w drodze sukcesji uniwersalnej,
• w innych przypadkach przewidzianych w ustawie.

Jednak tego typu nabycie może wystąpić tylko wtedy, gdy zostaną wypełnione łącznie wszystkie poniższe okoliczności:

• akcje są w pełni pokryte,
• łączna liczba akcji, wliczając w to akcje nabyte na podstawie innych tytułów oraz akcje nabyte przez spółki lub spółdzielnie zależne, nie przekracza 25% wszystkich akcji spółki,
• łączna cena nabycia akcji, powiększona o koszty ich nabycia, nie jest wyższa od kwoty kapitału rezerwowego, utworzonego w tym celu z kwoty przeznaczonej do podziału między akcjonariuszy.

Nabycie akcji własnych z naruszeniem ww. warunków (lub w drodze egzekucje) wymaga ich zbycia w ciągu roku licząc od dnia ich nabycia. W przypadku braku ich sprzedaży zarząd jest zobligowany do ich natychmiastowego umorzenia.

Warto wspomnieć, iż umowa spółki może ograniczać lub całkowicie wyeliminować możliwość wstąpienia do spółki spadkobierców w miejsce zmarłego akcjonariusza. (np. umowa spółki winna określać warunki spłaty przez spadkobierców wkładów niewniesionych, tryb podziału akcji między spadkobierców).

Umorzenie akcji w PSA

Akcja PSA może być:

• umorzona dobrowolnie za zgodą akcjonariusza,
• umorzona przymusowo bez zgody akcjonariusza.

Z momentem zapłaty za akcje dobrowolnie umorzone akcjonariusz nie może wykonywać na nich praw udziałowych.

Z kolei umorzenie przymusowe będzie mogło w ogóle być przeprowadzone, jeżeli zawarto o nim wzmiankę w umowie spółki. Jeżeli następuje zmiana umowy spółki, w której zawarto umorzenie przymusowe, to zmiana ta wymaga zgody osoby uprawnionej do tych akcji. Umorzenie przymusowe następuje za spłatą, która nie może być niższa od wartości godziwej akcji.

Dodatkową możliwością umorzenia akcji jest jeszcze wystąpienie określonego zdarzenia (fakt wystąpienia zdarzenia zawierany jest w umowie spółki). Zaistnienie określonych okoliczności powoduje wówczas, iż umorzenie odbywa się bez podjęcia uchwały akcjonariuszy. Uchwałę o stwierdzeniu umorzenia akcji niezwłocznie podejmuje zarząd.

Organy spółki i uprawnienia członków wchodzących w ich skład

W PSA można ustanowić następujące rodzaje organów: zarząd, radę dyrektorów albo radę nadzorczą (jeśli umowa spółki przewiduje taki wariant).

Co ważne zarówno członkowie zarządu, dyrektorzy podlegają pewnym ograniczeniom, które mogą być zawarte w umowie spółki.

Co ciekawe Kodeks cywilny objaśnia, iż gdy mają miejsce sprzeczności interesów pomiędzy spółką a członkami organu oraz jego współmałżonka, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osób, z którymi jest powiązany osobiście – członek organu powinien ujawnić tę sprzeczność i nie brać udziału w rozstrzyganiu tego typu sprawy (co może być uwzględnione w protokole). Co niezwykle istotne członek zarządu, dyrektor nie mogą bez udzielonej przez spółkę zgody (której udziela organ uprawniony do powoływania członka organu):

• zajmować się interesami konkurencyjnych spółek
• występować w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej
• występować w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej,
• brać udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania w niej przez członka zarządu albo dyrektora co najmniej 10% ogólnej liczby głosów lub ogólnej liczby udziałów albo akcji, albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu albo dyrektora.

Należy również podkreślić, iż członek organu nawet po wygaśnięciu mandatu nie ma prawa ujawniać tajemnic spółki. Jego mandat ulega wygaśnięciu w dniu, w którym walne zgromadzenie zatwierdza sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy przypadający po dniu powołania (umowa spółki może stanowić inaczej) a także z powodu odwołania, rezygnacji bądź śmierci.

Powołanie członka organu może być również uregulowane umową spółki i przypadać na kadencję (liczoną w latach obrotowych) albo na okres wspólnej kadencji wszystkich członków organu.

W sytuacji, gdy organ będzie wieloosobowy, wówczas organizowanie jego prac i realizowanie czynności zawartych w regulaminie organu spoczywa nie tylko na prezesie, ale także na członkach organu lub przewodniczącym organu.

Organ może podjąć uchwałę tylko gdy wszyscy jego członkowie zostali prawidłowo zawiadomienie o fakcie, iż będzie miało miejsce posiedzenie organu (głosowaniu na piśmie). Co ważne, rada nadzorcza albo rada dyrektorów może podjąć uchwały, gdy w posiedzeniu albo głosowaniu na piśmie albo przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej na odległość uczestniczyła co najmniej połowa jej członków

Warto dodać, iż członek rady nadzorczej lub członek zarządu mają uprawnienia do:

• zwołania posiedzenia rady nadzorczej albo rady dyrektorów,
• zaproponowania ustalonego przez nich porządku obrad,
• podjęcia określonej uchwały na piśmie albo przy wykorzystaniu środków bezpośredniego komunikowania się na odległość.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Krzysztofa Ulickiego

Księgowość dla spółki możesz wybrać z naszych pakietów.

Oprogramowanie do księgowości online oszczędza czas i warto zakładając firmę wybrać najwygodniejsze rozwiązanie.

O istotnych kwestiach dla spółek można także przeczytać w artykule na temat newslettera KRS.