Przychód a dochód – jaka jest różnica?

Dla przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą pojęcia „przychód” i „dochód” to codzienność, choć bywają używane zamiennie, to w kontekście podatkowym i rachunkowym oznaczają zupełnie inne wielkości.

Dla przedsiębiorców, księgowych i organów kontroli skarbowej przychód i dochód są podstawowymi kategoriami stosowanymi dla celów rozliczeń podatkowych i prowadzenia księgowości.

Zrozumienie różnicy między nimi ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozliczania podatków, prowadzenia księgowości, planowania finansowego oraz oceny opłacalności działalności.

Różnicę pomiędzy przychodem i dochodem powinien znać każdy, nawet osoby prywatnej, która rozlicza się z fiskusem ważne jest rozróżnienie tych terminów.

Warto więc uporządkować te definicje i pokazać, czym się różnią.

Czym jest przychód w działalności gospodarczej

Na łączony przychód podatkowy przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą składają się jego wszystkie przysporzenia majątkowe podlegające opodatkowaniu podatkiem PIT.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za przychód z działalności uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

Przychód to zatem całkowita kwota uzyskana przez przedsiębiorcę ze sprzedaży towarów lub usług, a także z innych źródeł, takich jak odsetki, czynsze czy dotacje.

Przy czym przez przychód czynnego podatnika VAT rozumiemy kwotę netto, czyli bez należnego podatku VAT.

Przykład 1

Jeśli przedsiębiorca sprzeda klientowi usługę za 10 000 zł netto, to właśnie ta kwota stanowi przychód. Niezależnie od tego, ile wynosiły wydatki poniesione na realizację tej usługi, przychód pozostaje taki sam.

Przychód do całkowita kwota netto uzyskana ze sprzedaży towarów lub usług, czyli bez podatku VAT.

A więc jeżeli dany przedsiębiorca jest czynnym podatnikiem VAT, a usługa podlega opodatkowaniu 23 % stawką VAT to do tej kwoty (10 000 zł netto) należy doliczyć 23% podatku, co daje łącznie 12 300 zł brutto.

Z punktu widzenia księgowości i opodatkowania podatkiem dochodowym, przychodem przedsiębiorcy jest wyłącznie kwota netto, czyli wspomniane 10 000 zł. Kwota 2 300 zł stanowi podatek VAT należny, który trzeba odprowadzić do urzędu skarbowego, kwota należnego podatku VAT nie wpływa na przychód, jest to całkowicie inny podatek, z którego przedsiębiorca rozlicza się odrębnie z fiskusem.

Zatem:

Faktura dla klienta: 10 000 zł netto + 23% VAT (2 300 zł) = 12 300 zł brutto

Przychód w podatkowej księdze przychodów i rozchodów: 10 000 zł

VAT należny do urzędu skarbowego: 2 300 zł

Niezależnie od tego, ile wynosiły wydatki związane z realizacją tej usługi, przychód pozostaje na poziomie 10 000 zł netto.

Czym jest dochód?

Łącznym dochodem w działalności gospodarczej opodatkowanej skalą podatkową lub podatkiem liniowym są przychody pomniejszone o koszty uzyskania tych przychodów.

Dochód to zatem kwota, która pozostaje po odjęciu kosztów uzyskania przychodu od wartości przychodu. Jest to realny „zarobek” przedsiębiorcy – to, co faktycznie zostało mu po zapłaceniu za towary, usługi obce, wynagrodzenia, składki ZUS, media czy inne wydatki związane z prowadzeniem działalności.

Dochód jest zatem realnym odzwierciedleniem sytuacji majątkowej przedsiębiorcy. Przypomnijmy, że kosztami uzyskania przychodów zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Jeśli koszty przewyższają przychody, mamy do czynienia ze stratą, a nie dochodem. Dochód lub strata podatkowa to różnica pomiędzy przychodami podatkowymi i kosztami uzyskania przychodów.

Jeżeli różnica pomiędzy przychodami podatkowymi a kosztami uzyskania przychodów jest dodatnia, stanowi dochód do opodatkowania, jeżeli jest ujemna, stanowi stratę podatkową.

Wzór:

Dochód = Przychód – Koszty uzyskania przychodu

Przykład 2

Wracając do wcześniej omawianej sytuacji – przedsiębiorca sprzedał usługę za 10 000 zł netto. To jego przychód. Żeby jednak ustalić, ile faktycznie zarobił, trzeba wziąć pod uwagę koszty uzyskania przychodu, czyli wszystkie wydatki poniesione przez przedsiębiorcę w celu wykonania usługi. Przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania stanowi dochód.

Załóżmy, że koszty realizacji tej usługi wyniosły 6 000 zł. W ich skład mogą wchodzić na przykład:

• wynagrodzenie podwykonawcy: 3 000 zł
• zakup materiałów potrzebnych do wykonania usługi: 1 500 zł
• pozostałe opłaty: 1 500 zł

Wszystkie te elementy razem dają 6 000 zł kosztów. W związku z tym dochód, czyli realny zysk przedsiębiorcy uzyskany w związku z wykonaniem usługi będzie wynosił:

10 000 zł (przychód) – 6 000 zł (koszty) = 4 000 zł dochodu

To właśnie ta kwota 4 000 zł (dochód) stanowi podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym np. według skali podatkowej (12% i 32%) albo podatkiem liniowym (19%), w zależności od wybranej formy opodatkowania.

Przykład 3

Pani Marta prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie projektowania graficznego. Specjalizuje się w tworzeniu identyfikacji wizualnej dla firm (logotypy, materiały promocyjne, szablony do social mediów). Jest czynnym podatnikiem VAT i prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, jako formę opodatkowania stosuje skalę podatkową.

W kwietniu 2025 roku pani Marta zrealizowała dwa zlecenia:

1. Stworzenie identyfikacji wizualnej dla nowego sklepu internetowego – usługa wykonana i faktura wystawiona 5 kwietnia na kwotę 8 000 zł netto.
2. Projekt materiałów promocyjnych i grafik na kampanię reklamową dla agencji PR – usługa wykonana i faktura wystawiona 26 kwietnia na kwotę 12 000 zł netto.

Poniesione koszty związane z działalnością w kwietniu:

• Subskrypcje programów graficznych: 430 zł
• Koszt outsourcingu części projektów do freelancera (umowa o dzieło): 3 000 zł
• Wynajem biura coworkingowego: 1 500 zł
• Rachunki za Internet i telefon służbowy: 370 zł
• Składka ZUS (część księgowana jako koszt): 600 zł

Łączne koszty uzyskania przychodu: 5 900 zł

Pani Marta w kwietniu 2025 roku:

Uzyskała przychód: 8 000 zł + 12 000 zł = 20 000 zł

Poniosła koszty uzyskania przychodów: 5 900 zł

Osiągnęła dochód: 20 000 zł – 5 900 zł = 14 100 zł

Zatem dochód osiągnięty przez panią Martę w kwietniu 2025 roku wynosi 14 100 zł.

Artykuł przygotowany przez naszą specjalistkę Karolinę Szopa