Odwołanie prezesa spółki z o.o.

Prezes zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, tak jak reszta członków tego organu, nie jest właścicielem przedsiębiorstwa.

W gruncie rzeczy jest jedynie pracownikiem, może nieco ważniejszym od reszty zatrudnionej załogi, ale jednak.

Stąd też pełnienie funkcji prezesa nie jest dożywotnie czy nienaruszalne. W każdym czasie może on zostać odwołany, tym bardziej jeżeli w ocenie wspólników spółki jego działanie nie przynosi korzyści firmie. Jak wygląda odwołanie prezesa spółki z o.o. i kto może to zrobić?

Odwołanie prezesa – kto może to zrobić?

Członkowie zarządu spółki z o.o., w tym również prezes, są powoływani i odwoływani uchwałą wspólników. Jest to zasada wynikająca z art. 201 § 4 KSH.

Przy czym przepis ten dodaje, iż umowa spółki może zmieniać ową regułę. Umowa spółki może przewidywać odmienne rozwiązania co do powoływania, jak i odwoływania członków zarządu, lub tylko co do powoływania, lub odwoływania – wszystko zależy od decyzji wspólników.

W praktyce często możemy się spotkać z rozwiązaniem, zgodnie z którym do powoływania i odwoływania członków zarządu upoważnia się radę nadzorczą. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby w takie kompetencje uzbroić np. wskazanych wspólników czy też inne podmioty związane ze spółką.

Co, gdy wspólnicy chcą odwołać prezesa, ale umowa nie daje im takich kompetencji?

Jeżeli wspólnicy nie skorzystają z zasady ustawowej i w umowie spółki wskażą inną osobę czy organ władny powoływać i odwoływać członków zarządu, może dojść do sytuacji, kiedy udziałowcy chcą odwołać prezesa spółki (lub innego członka zarządu), natomiast powołany do tego podmiot nie chce podjąć takiej decyzji.

Czy w takim wypadku wspólnicy mają związane ręce?

Okazuje się, że nie. Z pomocą wspólnikom przychodzi z art. 203 § 1 KSH, który mówi, iż członek zarządu może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników.

Prawo do odwołania członków zarządu przysługuje im również wtedy, gdy w umowie przewidziano, że członków zarządu powołuje i odwołuje inny podmiot.

Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2006 roku (sygn. akt: V CSK 241/06), w którym SN stwierdził, że art. 203 § 1 zd. 1 KSH jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 201 § 4 KSH.

Prawo do odwołania członków zarządu w każdym czasie wynika z istoty stosunku organizacyjnego, który oparty jest na zaufaniu. Tak jak wszystkie stosunki cywilnoprawne oparte na zaufaniu stron może być rozwiązany przez każdą z tych stron ze skutkiem natychmiastowym.

Członek zarządu zachowuje uprawnienie do złożenia rezygnacji, a spółka zachowuje uprawnienie do odwołania członka zarządu w każdym czasie.

W orzecznictwie podkreśla się, że sformułowanie w „każdym czasie” oznacza, że odwołanie może nastąpić przed upływem kadencji i bez ograniczenia jakąkolwiek przyczyną, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Ograniczenia prawa do odwołania prezesa spółki z o.o.

Omawiany wyżej przepis daje wspólnikom możliwość odwołania prezesa zarządu, nawet jeżeli umowa takie kompetencje przekazuje w inne ręce.

Trzeba jednak pamiętać również o ograniczeniu wynikającym z § 2 art. 204 KSH, który mówi, iż umowa spółki może zawierać inne postanowienia, w szczególności ograniczać prawo odwołania członka zarządu do ważnych powodów.

Oznacza to, że sami wspólnicy mogą w umowie wskazać na warunki odwoływania członków zarządu, np. ograniczyć tę możliwość wyłącznie do ważnych powodów.

KSH nie wskazuje czym owe „ważne powody” są. Przyjmuje się, że chodzi o takie działanie, które wpływa negatywnie na interes spółki.

Mimo to w dalszym ciągu jest to bardzo pojemny i trudny do interpretacji termin. Aby zatem wspólnicy nie musieli później dowodzić swoich racji co do możliwości odwołania prezesa w sądzie, dobrze aby umowa zawierała katalog okoliczności, które będą wskazywały, w jakich dokładnie sytuacjach mogą oni podjąć uchwałę w przedmiocie odwołania prezesa zarządu.

Ważne! Umowa spółki może ograniczać możliwość odwołania członków zarządu, nie może jednak całkowicie jej wykluczyć. Zapis wyłączający te kompetencje jest nieważny. 

Odwołanie prezesa spółki wbrew umownemu ograniczeniu – czy możliwe?

Wspólnicy, zakładając spółkę, nie wiedzą, jak będzie układać im się współpraca z prezesem zarządu (lub innymi członkami tego organu). Może się zatem okazać, że nie spełnia on ich oczekiwań.

Mimo to nie mogą go odwołać, bowiem umowa spółki ogranicza taką możliwość tylko do „ważnych powodów”, a prezes nie uczynił niczego, co mogłoby świadczyć o działaniu przeciw interesom spółki. Czy w takiej sytuacji mogą go odwołać?

Okazuje się, że odwołanie prezesa spółki z o.o. wbrew umownym ograniczeniom jest skuteczne. Jednakże taka uchwała może zostać zaskarżona na podstawie art. 249 KSH. W takim wypadku odwołany członek zarządu musi udowodnić, że uchwała wspólników godzi w interes spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika.

Warto nadmienić, że odwołany prezes zarządu nie może odwołać się do sądu na podstawie art. 252 KSH. Przepis ten mówi o prawie do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą. Sprzeczność z ustawą nie może być zatem powodem do uchylenia przedmiotowej uchwały wspólników.

Jak przebiega proces odwoływania prezesa?

Pierwszym krokiem do odwołania prezesa zarządu jest zwołanie zgromadzenia wspólników.

KSH wymaga przy tym, aby odwołanie członka zarządu zostało przewidziane w porządku obrad. Możliwe jest podjęcie rzeczonej uchwały pomimo nieprzewidzenia jej w porządku obrad, ale tylko gdy na zgromadzeniu wspólników reprezentowany jest cały kapitał zakładowy i nikt nie wnosi sprzeciwu co do podjęcia uchwały.

Przepis 227 § 2 KSH wskazuje również, że mogą być powzięte uchwały bez odbycia zgromadzenia wspólników, ale tylko w sytuacji gdy wszyscy wspólnicy wyrażą na piśmie zgodę na postanowienie, które ma być powzięte, albo na głosowanie pisemne.

Ważne! Uchwała o odwołaniu członka zarządu (prezesa) podejmowana jest w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów.

Uchwała o odwołaniu prezesa zarządu staje się wiążąca z chwilą określoną w uchwale. Jeżeli wspólnicy nie ustalili tego momentu, przyjmuje się, że postanowienie wspólników jest wiążące od chwili powzięcia uchwały.

Mimo ustalenia chwili związania uchwałą nie wywołuje ona jeszcze skutków w stosunku do odwołanego prezesa. Aby tak się stało, owa uchwała musi dotrzeć do niego w taki sposób, aby mógł się z nią zapoznać.

Dopiero z tym momentem następuje skutek odwołania, czyli wygaśniecie stosunku organizacyjnego między spółką a prezesem zarządu.

Jeżeli jednak prezes uczestniczył w zgromadzeniu wspólników (a jest to bardzo częsta praktyka), nie ma potrzeby doręczania mu odpisu uchwały. Przyjmuje się bowiem, że zapoznał się on z uchwałą już w chwili jej podejmowania.

Odwołanie prezesa zarządu spółki należy zgłosić elektronicznie do rejestru przedsiębiorców KRS (https://prs.ms.gov.pl/krs). Do wniosku załącza się protokół zgromadzenia wspólników z uchwałą o odwołaniu członka zarządu. Zgłoszenie w KRS nie jest jednak warunkiem skuteczności odwołania prezesa. Nawet jeżeli wspólnicy by tego nie uczynili, ich uchwała pozostaje w mocy.

Odwołanie prezesa zarządu – co z jego umową o pracę?

Powołanie prezesa zarządu stanowi zawiązanie między nim a spółką stosunku organizacyjnego.

Prezes (oraz każdy innych członek zarządu) może funkcjonować wyłącznie na podstawie tego stosunku, jednakże wówczas nie ma on wielu praw, jakie przysługiwałyby mu, gdyby zawarł ze spółką również umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną (np. umowę o świadczenie usług).

Stosunek zatrudnienia nawiązywany ze spółką jest niezależny od stosunku organizacyjnego (powołania na członka zarządu).

Stąd też odwołanie prezesa spółki prowadzi jedynie do wygaśnięcia rzeczonego stosunku organizacyjnego, nie rozwiązuje jednak stosunku zatrudnienia.

W pełni legalne jest zawarcie umowy o pracę lub innej umowy cywilnoprawnej na czas określony wyrażony „okresem pełnienia funkcji członka zarządu” (w tym prezesa).

W takim wypadku powzięcie przez wspólników uchwały w przedmiocie odwołania automatycznie rozwiązuje stosunek zatrudnienia.

Jeżeli jednak spółka nie zawarła w umowie z członkiem zarządu powyższego zapisu, odwołanie prezesa nie oznacza, że zakończona została z nim współpraca np. na podstawie umowy o pracę.

W praktyce może to na przykład oznaczać, że odwołany prezes spółki ma jeszcze 3 miesiące wypowiedzenia umowy. Za ten czas oczywiście należy mu się wynagrodzenie, mimo że nie pełni już swojej funkcji w zarządzie.

Artykuł przygotowany przez naszego specjalistę Radosława Pilarskiego